Физиканың ғажайыптары

АУЫРЛЫҚ ЖӘНЕ САЛМАҚ. ҚЫСЫМ.

ТҰРЫП КӨРІҢІЗ!

Егер мен сізге: «Қазір сіз орындыққа байланбаған болсаңыз да орныңыздан тұра алмайтындай болып отырасыз» десем, оны калжың көресіз.

Жақсы. 1 - суретте керсетілген балаша, яғни аяғыңызды орындықтың астына қарай бүкпей, денеңізді тік ұстап отырыңыз. Енді аяқтарыңызды қозғалтпай және денеңізді еңкейтпей тұрып байқаңыз.

Қалай, тұра аласыз ба? Аяғыңызды орындықтың астына қарай бүкпесеңіз не кеудеңізді біраз еңкейтпесеңіз қанша ұмтылсаңыз да орындықтан тұра алмайсыз.

Мұның неге бұлай екенін түсіну үшін бізге жалпы денелердің тепе – теңдігі туралы, оның ішінде адамның тепе – теңдігі туралы біраз әңгімелесек. Тұрған нәрсенің ауырлық центрінен тік жүргізілген сызық дененің табаны арқылы өтсе, сонда ғана құламайды. Сондықтан көлбеу цилиндр (2-сурет) сөзсіз кұлауы керек; егер ол сондайлық жуан болып, оның ауырлық центрінен жүргізілген тік сызық оның табанының шегінен шықпаса, цилиндр құламаған болар еді. Пизадағы, Болоньедегі «құлағалы тұрған мұнаралар» не Архангельскідегі «құлағалы тұрған мұнара» деп аталатындар, өздері бір жағына қыйсық, болса да құламайды, себебі ауырлық центрінен жүргізілген тік сызық табанының шегінен шығып кетпейді (екінші бір, әрине, демеуші себеп олардың іргелері тереңнен қаланған).

Тұрған адамның ауырлық центрінен жүргізілген тік сызық, тек табандарын айналдыра қоршаған