Дін

Дін деген — өтірікке нану деген,
Көңілге енбес қиял алу деген.
Қиямет күн ғарасат майданына
Өлген адам тіріліп бару деген.
Хор қызын жиырма бестен алу деген,
Мәңгілік, өлмей-жітпей қалу деген,
Өлмейтін, қартаймайтын жайға апарып,
Пендесін басқа күйге салу деген.
Дозақта күнәлілер жану деген,
«Кәпірді» зор азапқа салу деген.
Мұсылманнан басқаның бәрі иттей боп,
Өшпес от, бітпес бейнетте қалу деген.

Бұл — молданың өтірігіне сену деген,
Жетегіне соқырдың еру деген.
Алдамшының алдаған сөзіне еріп,
Қолда барын сыпырып беру деген.

Өлген адам тіріліп келу деген,
Қартаймай, өлмей тірі жүру деген,
Жақындық жоқ, ұйқы мен тамағы жоқ,
Мәңгілік ұзақ өмір сүру деген;
Жұмаққа қазақ қана кіру деген,
Ол сырды қожа-молда білу деген —
Ежелгі надандықтың кесірі ғой,
Ғылымға бой ұсынбай іру деген.
Миға кірмес өтірік сөз емес пе,
Мұның бәрі — бос мылжың үру деген.

Сарыбас

Жалаң бас, жалан аяқ, жыртық дамбал
Кір көйлек, қомыт күпі, шидем шалбар.
Сары үрпек, көгілжім көз, оңі жүдеу,
Қу мойын, аш қабырға аңғал-саңғал.

Жарық қол, қара табан, жалақ ерін,
Толтырған кеудесіне кайғы-шерін.
Жеті атасы кұлдықта күн өткізген,
Кірме деп кемітетін ата-тегін.

Ата-анасы қартайып, жасы жеткен.
Кедейлік жас күнінен тентіреткен.
Кірсіз киім, дәмді асты арман қылып,
Қайғылы жоқшылықпен күні өткен.

Азамат үш ағасы саңа бойдақ,
Еңбеқтің қазанында піскен қайнап.
Атасына басылған нәлет таңба,
Бұлардың да сендей ғып басын жоймақ.

Шүкібай шал әкесі, заты Керей.
Адал қара бітпеген тұлдыр кедей.
Сарыбасын оқытуға былтыр берген,
Жалшы боп пайда тапсын бұл да демей.

Бұл іске тұра алды ма байлар күлмей,
Кекесін, өткір зілді тілі тимей:
«Артында жоқ көсеумен қамшылайды,
Ақымақ әуре деген әлін білмей».

Ондай сөз Шүкібайды налытпайды,
Үйреншікті кедейлік кажытпайды.
Сарыбасымды оқытам, адам кылам,
Деген ой барған сайын шалықтайды.

Малға кедей, көңлі бай, зарықпады,
Сөзі семіз, мінезін арытпады.
Бар еңбегін Сарыбастың оқуы үшін
Ант қылды соған арнап сарыққалы.

Сарыбасқа өткір зейін дарытқаны,
Бір-ақ жылдын, ішінде анықталды.
Қойшының көк шолағы жүйрік шығып,
Шабысты барған сайын дамытқаны.

Жақсы окып, зиректігін танытқаны,
Жолдас түгіл молданы аңыртқаны.
Піскен бас, көбік өкпе бай баласын
Таң қылды, сөйлесе естен жаңылтқаны.

«Кедейдің ақылы жоқ мәңгі» деген,
Растыққа бай сөзін дарытпады.
«Малға бас, бай баласы кеше» деген
Асанның мақал сөзін анықтады.